หนังสือพิมพ์จะอยู่หรือไป

ปัจจุบัน สื่อที่ทำให้บทบาทของหนังสือพิมพ์มีความเปลี่ยนแปลงเพราะด้วยเทคโนโลยีที่มีความทันสมัยมากยิ่งขึ้น เหมือนเป็นทางหนึ่งที่ผู้คนมักใช้ในการรับข้อมูลข่าวสารต่างๆ อย่างเช่น สื่อโทรทัศน์ สื่ออินเตอร์เน็ต โดยเปรียบเป็นคู่แข่งสำคัญของหนังสือพิมพ์ เพราะประชาชนสามารถรับรู้ข่าวสารได้ทันที และรวดเร็ว ทันใจ และที่สำคัญนั้นคอมพิวเตอร์แทบจะมีอยู่ทุกบ้าน การซื้อหนังสือพิมพ์มาอ่าน บางคนจึงไม่ค่อยให้ความสำคัญ หนังสือพิมพ์ในปัจจุบันจึงต้องมีการทำข่าวอย่างรวดเร็วเพื่อให้ประชาชนได้ทราบข่าวสารนั้นๆได้ทันท่วงที และให้ข่าวที่มีคุณภาพน่าสนใจ หนังสือพิมพ์ในปัจจุบัน จึงมักมีการใช้คำที่ทำให้ผู้อ่านเกิดความสนใจ และอยากอ่านต่อ

แต่ถึงอย่างไร หนังสือพิมพ์ในปัจจุบันก็มีบทบาทสำคัญมากในการให้ข้อมูลข่าวสารต่างๆ ถึงแม้เทคโนโลยีจะพัฒนามากขึ้นเรื่อยๆ หนังสือพิมพ์ยังมีความสำคัญที่จะเป็นหลักฐานและแหล่งอ้างอิงถึงข้อมูลข่าวสารที่เคยถูกนำเสนอไปแล้วไม่ว่าเวลาจะผ่านไปนานเท่าใด

ทิศทางธุรกิจหนังสือพิมพ์ในยุคดิจิตอล

เดิมหนังสือพิมพ์มียอดจำหน่ายน้อยมากเพียงไม่กี่พันฉบับ แต่ในระยะต่อมาได้มีการเปลี่ยนแปลงเทคโนโลยีการพิมพ์ ทำให้สามารถพิมพ์ได้ครั้งละมากๆ ด้วยต้นทุนที่ถูกลง ทำให้ยอดจำหน่ายหนังสือพิมพ์เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว ปัจจุบันยอดจำหน่ายหนังสือพิมพ์ทั่วโลกเติบโตอย่างช้าๆ อยู่ที่ระดับเฉลี่ย 395 ล้านฉบับ/วัน ในปี 2547 แม้ยอดจำหน่ายหนังสือพิมพ์มีแนวโน้มเพิ่มขึ้น แต่ส่วนใหญ่เป็นการเติบโตของยอดขายในประเทศกำลังพัฒนาเท่านั้น โดยหากนับเฉพาะการจำหน่ายในประเทศพัฒนาแล้ว ยอดจำหน่ายหนังสือพิมพ์กลับมีแนวโน้มลดลงอย่างต่อเนื่อง

กรณีของสหรัฐฯ ยอดจำหน่ายหนังสือพิมพ์มีจำนวนเฉลี่ยวันละ 55 ล้านฉบับ ในปี 2547 ลดลงมากถึง 11% เมื่อเปรียบเทียบกับตัวเลขปี 2533 ส่วนหนังสือพิมพ์ของสหราชอาณาจักรมียอดจำหน่ายลดลง 2% ในปี 2547 และลดลงอีก 3% ในปี 2548 ขณะที่ยอดจำหน่ายหนังสือพิมพ์ในประเทศพัฒนาแล้วอื่นๆ ก็มีแนวโน้มลดลงเช่นกัน

สาเหตุสำคัญที่ยอดจำหน่ายหนังสือพิมพ์ในประเทศพัฒนาแล้วมีแนวโน้มลดลงมีหลายประการ ประการแรก คนหนุ่มสาวรุ่นใหม่มีแนวโน้มสนใจข่าวสารทางการเมืองลดลง จึงนิยมซื้อหนังสือพิมพ์ลดน้อยตามไปด้วย โดยจากการสำรวจในปี 2545 พบว่าชาวสหรัฐฯ เป็นสัดส่วนเพียง 54% ที่อ่านหนังสือพิมพ์เป็นประจำทุกวัน และจำนวนดังกล่าวกำลังลดต่ำลงเรื่อยๆ

ประการที่สอง การแข่งขันจากการเสนอข่าวของโทรทัศน์ โดยแต่เดิมหนังสือพิมพ์แทบจะผูกขาดในการเสนอข่าวสารแก่ประชาชน แต่ปัจจุบันสถานการณ์แตกต่างจากเดิมมากนับตั้งแต่มีการประดิษฐ์โทรทัศน์ขึ้นมา ยิ่งไปกว่านั้น ปัจจุบันมีการจัดตั้งสถานีโทรทัศน์เพื่อรายงานข่าวโดยเผยแพร่ผ่านเคเบิลทีวีตลอด 24 ชั่วโมง เช่น CNN, BBC, MSNBC ฯลฯ ทำให้ประชาชนรับชมข่าวจากโทรทัศน์เป็นหลัก

ประการที่สาม ความนิยมอ่านหนังสือพิมพ์แบบออนไลน์ผ่านเครือข่ายอินเทอร์เน็ต ซึ่งมีข้อได้เปรียบสำคัญ คือ ความรวดเร็วในการเสนอข่าวมากกว่าหนังสือพิมพ์ ยิ่งไปกว่านั้น ยังอ่านฟรีโดยไม่ต้องเสียค่าสมาชิก ตัวอย่างหนึ่ง คือ หนังสือพิมพ์ New York Times ซึ่งปัจจุบันมีจำนวนผู้อ่านผ่านสื่ออินเทอร์เน็ตมีจำนวน 1.4 ล้านคน/วัน นับว่ามากกว่าผู้อ่านบนสื่อที่เป็นกระดาษซึ่งมีจำนวน 1.1 ล้านคน/วัน โดยยอดจำหน่ายหนังสือพิมพ์ New York Times แบบกระดาษมีแนวโน้มลดลงอย่างช้าๆ จาก 1,176,000 ฉบับ/วัน ในปี 2536 เหลือ 1,124,000 ฉบับ/วัน ในปี 2547

ประการที่สี่ การแข่งขันจากหนังสือพิมพ์ที่แจกฟรี (Freesheets) ปัจจุบันมีหนังสือพิมพ์แจกฟรีจำนวนมาก โดยเฉพาะในประเทศพัฒนาแล้ว ซึ่งหนังสือพิมพ์เหล่านี้จะมีแหล่งรายได้จากค่าโฆษณา